Poziomy zbiórki i opłata produktowa w systemie kaucyjnym

Wraz z uruchomieniem systemu kaucyjnego na jego uczestników i operatorów spadnie szereg nowych obowiązków. Jeden z nich to konieczność osiągnięcia minimalnych poziomów zbiórki opakowań i odpadów opakowaniowych. Niezrealizowanie ustawowych założeń będzie oznaczało dotkliwe konsekwencje nie tylko dla wprowadzającego, ale też dla podmiotu reprezentującego.

Jednym z głównych celów wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce jest osiągnięcie bardzo wysokich celów w zakresie zbiórki opakowań po napojach i odpadów wytworzonych z tych opakowań. W opinii ekspertów ich osiągnięcie nie byłoby możliwe bez systemu kaucyjnego. Jego wprowadzenie było więc koniecznością, a nie jedną z opcji.

Minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych zostały określone w załączniku 1a do znowelizowanej ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi i wynoszą:

Ze względu na odroczenie uruchomienia systemu kaucyjnego do 1 października 2025 r., poziomy recyklingu za rok 2025 będą wyliczane na podstawie masy opakowań wprowadzonych do obrotu między 1 października a 31 grudnia 2025 r.

Potrzeba określenia w polskiej ustawie kaucyjnej minimalnych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego wyniknęła z konieczności transpozycji do krajowego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, zwanej w skrócie dyrektywą SUP.

Artykuł 9 dyrektywy zobowiązał wszystkie państwa członkowskie do podjęcia środków umożliwiających zapewnienie do 2025 r. 77% poziomu selektywnej zbiórki produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W jego treści zaproponowano też działania, które mogą pomóc w osiągnięciu tego celu, tj. ustanowienie systemu zwrotu kaucji oraz ustalenie celów w zakresie selektywnej zbiórki. Jak nietrudno się domyśleć, Polska wdrożyła obie z tych propozycji.

Konsekwencją nieosiągnięcia minimalnych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego jest konieczność wniesienia opłaty produktowej. Oblicza się ją oddzielnie dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym.

W początkowym okresie funkcjonowania polskiego systemu kaucyjnego stawki opłaty produktowej ustalono na stosunkowo niskim poziomie, znacznie niższym niż ten przewidziany dla pozostałych rodzajów opakowań. Będą one jednak sukcesywnie wzrastały w latach 2026 i 2027.

Zgodnie z pierwotnymi założeniami ustawodawcy wysokość opłaty produktowej dla wszystkich rodzajów opakowań o objętych systemem kaucyjnym miała być identyczna. Z uwagi na znacznie wyższą masę szklanych butelek (w porównaniu do pozostałych opakowań w systemie kaucyjnym) zdecydowano jednak o obniżeniu opłaty produktowej na butelki wielokrotnego użytku ze szkła.

Odpowiedzialność za nieosiągnięcie wymaganych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego będzie spoczywała na wprowadzającym produkty w opakowaniach oraz na podmiocie reprezentującym prowadzącym system kaucyjny, do którego przystąpił wprowadzający. Każdy z nich będzie zobowiązany do wniesienia 50% kwoty należnej opłaty produktowej.