Gdzie oddać jedzenie po świętach? Świąteczne zero waste solutions

Każdego roku w Polsce marnuje się ok. 4,5 mln ton żywności, a czego aż 60% w gospodarstwach domowych. Dlaczego? Najczęstszymi deklarowanymi przez respondentów przyczynami wyrzucania jedzenia są:

• upływ terminu przydatności do spożycia – 60%,
• zbyt duże zakupy – 26%,
• niewłaściwe przechowywanie – 26%,
• zakup niesmacznych produktów – 25%,
• zakup produktów złej jakości – 17%,
• zbyt duże porcje posiłków – 18%,
• brak pomysłu na wykorzystanie produktów – 10%[i].

Ilość wyrzucanego jedzenia drastycznie wzrasta w okresie świąteczno-noworocznym. Szacuje się, że w tym czasie jedzenie wyrzuca aż 83% osób. 24 grudnia został nawet nieoficjalnie obwołany Dniem Świątecznego Marnowania Żywności – tylko w Polsce do koszy trafia wtedy aż 9,2 tys. ton jedzenia[ii]! Czy można temu zaradzić?

Ze względów środowiskowych zachęcamy przede wszystkim do umiaru, który jest jednym z najważniejszych składników naszego przepisu na świąteczny spokój. Zakładamy jednak, że skoro tu trafiłeś, to właśnie zmagasz się z problemem zagospodarowania jedzenia po świętach i poszukujesz rozwiązania najlepszego dla siebie i natury rozwiązania.

Remedium na większość z tych problemów jest foodsharing, czyli dzielenie się żywnością. Ruch ten zachęca do oddawania nadmiaru jedzenia osobom, które chętnie przyjmą je i dosłownie uratują przed zmarnowaniem. Warunek jest tylko jeden – żywność musi być nadal zdatna do spożycia.

Jednym ze sposobów na świąteczny foodsharing jest skorzystanie z jadłodzielni, zwanych też lodówkami społecznymi. Jadłodzielnie to ogólnodostępne lodówki, szafki, a czasem też małe pomieszczenia, które umożliwiają wymianę jedzenia. Można w nich nie tylko pozostawić świeże produkty lub potrawy, ale też wziąć to, co na półkach pozostawili inni.

Co oddawać do jadłodzielni? Jedynie takie jedzenie, które sami byśmy zjedli. Co ważne, może być ono po terminie przydatności do spożycia – produkty suche i sypkie, konserwy, przyprawy, a czasem nawet prawidłowo przechowywany nabiał często nadają się do spożycia po upływie daty wskazanej na opakowaniu. Oddając jedzenie do jadłodzielni warto jednak przestrzegać kilku zasad:

• produkty powinny być umieszczone w czystym opakowaniu i szczelnie zamknięte,
• na domowych daniach należy umieścić karteczkę z ich składem i datą przygotowania,
• można pozostawiać produkty uprzednio otwarte, jednak powinno się wskazać datę ich otwarcia (głównie w przypadku jedzenia, które szybko się psuje),
• jeśli potrawa wymaga przechowywania w niskiej temperaturze, to należy bezwzględnie umieścić ją w lodówce!

Wbrew pozorom, jadłodzielnie nie są domeną dużych miast – znajdziesz je też w małych miejscowościach!

Zobacz ogólnopolską mapę jadłodzielni

Przejdź do mapy jadłodzielni w Warszawie

Nie widzisz tu swojej lokalizacji? Spróbuj wyszukać ją np. w internetowej wyszukiwarce – sieć jadłodzielni stale się rozrasta, więc w Twojej okolicy mogą funkcjonować punkty, których jeszcze nie oznaczono na mapie.

Jadłodzielnie to nie jedyne miejsca, do których możesz oddać jedzenie po świętach (i nie tylko po świętach). Zobacz, gdzie jeszcze podzielisz się żywnością!

• Banki Żywności

To instytucje charytatywne, które przyjmują każdy rodzaj żywności, a następnie przekazują ją potrzebującym. Do takiego banku można oddać wszystkie produkty spożywcze (w tym produkty nietrwałe, np. pieczywo, nabiał, mięso, owoce i warzywa) na minimum 2 dni przed terminem przydatności do spożycia. W Polsce funkcjonuje 31 takich banków. Zobacz mapę Banków Żywności.

• Grupy na Facebooku i lokalne fora

Dzielenie się żywnością umożliwiają też media społecznościowe i lokalne grupy, które znajdziesz m.in. pod nazwami:

• jadłodzielnia online, foodsharing, freeganism,
• oddam, uwaga, śmieciarka jedzie (lub po prostu: śmieciarka),
• nie marnujemy jedzenia.

• Oddziały Caritas Polska

Caritas od dawna aktywnie działa na rzecz osób potrzebujących, a jednocześnie przeciwdziała marnowaniu żywności. Lokalne oddziały Caritas często przyjmują niepotrzebną żywność, która zalega w lodówce np. po świętach lub po evencie. Warto skontaktować się z najbliższą placówką Caritas i przekazać jej jedzenie, które następnie trafi do potrzebujących.

• Placówki dla osób w kryzysie bezdomności

Nadmiarowe jedzenie ze świąt chętnie przyjmują też noclegownie oraz schroniska dla osób w kryzysie bezdomności. Listę wszystkich takich placówek z podziałem na województwa znajdziesz na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Czasem jedzenie trzeba wyrzucić – jest zepsute, przesolone, przypalone, powodów może być mnóstwo. Warto jednak robić to z głową. Prawidłowo posortowane odpady ze stołu, lodówki lub kuchennej szafki można jeszcze poddać recyklingowi organicznemu, czyli kompostowaniu lub fermentacji.

Gdzie wyrzucić jedzenie? Większość żywności wyrzuca się do brązowego pojemnika na bioodpady. To właśnie do niego powinno trafić niepotrzebne, zepsute lub przeterminowane jedzenie, jednak z pewnymi wyjątkami. Resztki mięsa, wędlin oraz kości to odpady zmieszane, podobnie z resztą jak jajka, sery i inne produkty pochodzenia zwierzęcego. Bioodpadami nie są też zmieszane potrawy zawierające produkty odzwierzęce, np. sałatki lub sosy. Sprawdź, co wyrzucamy, a czego nie wyrzucamy do bioodpadów.

Alternatywą dla worka na bioodpady jest kompostownik: przydomowy, kuchenny lub elektryczny. Pozwala on zamienić bioodpady w naturalny i zupełnie darmowy nawóz do roślin, który może powstać już w 24 godziny! Takie możliwości stwarza chociażby kompostownik Oklin z linii Smart.

[i] Punkt zero recyklingu w Polsce, https://portalkomunalny.pl/wp-content/uploads/2024/12/raport-punkt-zero-recyklingu-w-polsce.pdf

[ii] Święta, święta i… do kosza. Wyrzucamy 1,6 kg świątecznego jedzenia na osobę, https://www.rp.pl/przemysl-spozywczy/art41538111-swieta-swieta-i-do-kosza-wyrzucamy-1-6-kg-swiatecznego-jedzenia-na-osobe