– Obecne tempo zmian nie wystarczy, aby do 2050 r. Unia Europejska osiągnęła neutralność emisyjną – mówi Mirosław Proppe, prezes World Wide Fund for Nature (WWF) Polska. – Moim zdaniem dzisiaj mamy technologie, które wystarczą nam na osiągnięcie jedynie 70 proc. tego celu.

Zdaniem prezesa WWF w dążeniu do ambitnego celu UE nie pomaga też polityka antyklimatyczna prowadzona przez administrację Donalda Trumpa. Obserwując wydarzenia zza oceanu, w tym wystąpienie USA z Porozumienia Paryskiego, wiele osób może odwrócić się od działań proekologicznych.

– Przy braku dekarbonizacji świat jest na drodze do zwiększenia globalnego ocieplenia o 3 stopnie Celsjusza do 2100 r. […] Zainwestowanie zaledwie 2 proc. globalnego PKB ograniczyłoby ocieplenie do poziomu poniżej 2 stopni Celsjusza i umożliwiłoby dostosowanie się do większości jego konsekwencji – podsumował Mikołaj Troczyński z Fundacji WWF Polska. Ekspert powołał się przy tym na dane z marcowego raportu firmy Boston Consulting Group.

Osiągnięcie neutralności klimatycznej w 2050 r. wymagałoby zwiększenia nakładów na inwestycje w czyste technologie do 28 bilionów EUR, czyli do 4% unijnego PKB. Co ważne, ograniczeniem nie są tylko braki finansowe, ale też stan rozwoju technologicznego. Jak podkreśla Proppe, technologie potrzebne do wypełnienia 30-procentowej luki są obecnie w fazie testowej, a ich wdrożenie będzie możliwe dopiero w bardzo odległym terminie.

Zgodnie z szacunkami ekspertów WWF, polska droga do dekarbonizacji będzie jeszcze bardziej kosztowna niż transformacja całej UE. Według różnych źródeł osiągnięcie neutralność klimatycznej do 2050 r. wymagałoby wzrostu nakładów na dekarbonizację do 4,5-5% PKB. Mikołaj Troczyński zaznacza jednak, że uwolnienie się od węgla mogłoby zwiększyć PKB Polski o minimum 4%. Inwestycja wydaje się więc uzasadniona, tym bardziej, że pozostanie przy węglu może kosztować ponad 2 biliony złotych.

Neutralność klimatyczna, zwana też neutralnością emisyjną lub net zero, oznacza zachowanie równowagi pomiędzy emisjami CO2 do atmosfery a pochłanianiem CO2 z atmosfery. Celem takiego bilansowania emisji jest redukcja zanieczyszczenia środowiska poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

W dążeniu do neutralności klimatycznej najczęściej wykorzystuje się 2 mechanizmy: kompensowanie emisji (tzw. offset węglowy) oraz stosowanie pochłaniaczy dwutlenku węgla. Kluczowymi naturalnymi pochłaniaczami CO2 z atmosfery są lasy, oceany i gleba. Szacuje się, że są one w stanie pochłonąć pomiędzy 9,5 a 11 gigaton CO2 rocznie. Jak wynika z danych za 2021 r., jest to jedynie kropla w morzu potrzeb – roczna globalna emisja za 2021 r. wyniosła aż 37,8 gigaton CO2.

Unia Europejska chce osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Pierwszym przystankiem na drodze do tego celu jest ograniczenie emisji o co najmniej 55% do 2030 r. (tzw. pakiet Fit for 55). Zakłada on sięganie po tzw. low hanging fruits – priorytetowe traktowanie szybkich i przewidywalnych sposobów redukcji emisji przy jednoczesnym zwiększeniu roli naturalnych pochłaniaczy. Kolejnym krokiem jest osiągnięcie 90-procentowej redukcji emisji do roku 2040. W obu przypadkach punktem odniesienia przy dokonywaniu wyliczeń jest poziom emisji z roku 1990.

Celem UE jest usprawnienie wykorzystywania lasów jako naturalnych pochłaniaczy. Samo to jednak nie wystarczy – konieczne jest również podjęcie szeregu działań, które pomogą skompensować emisje.

Zeroemisyjność do 2050 r. to cel wynikający z unijnego prawodawstwa – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 zobowiązuje wszystkie instytucje unijne oraz państwa członkowskie do podjęcia środków niezbędnych do zbilansowania emisji i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Net zero jest też kluczowym założeniem europejskiego Zielonego Ładu i wpisuje się w postanowienia traktatów międzynarodowych, zwłaszcza Porozumienia Paryskiego.

A co po 2050 r.? Jak czytamy w rozporządzeniu, po osiągnięciu neutralności klimatycznej celem UE będą ujemne emisje. Podobnie jak w przypadku net zero 2050, cel ten ma być realizowany głównie dzięki wzmacnianiu roli naturalnych pochłaniaczy przy jednoczesnym ograniczaniu istniejących emisji.

Odtwarzanie ekosystemów pomogłoby utrzymać naturalne pochłaniacze, zarządzać nimi i je wzmacniać, a także propagować różnorodność biologiczną i jednocześnie walczyć ze zmianą klimatu. Ponadto dzięki potrójnej roli, jaką pełnią, a mianowicie pochłanianiu, magazynowaniu i zastępowaniu, lasy przyczyniają się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, a jednocześnie zapewniają dalszy wzrost lasów i świadczenie wielu innych usług.

Źródła:

1. Unia Europejska nie osiągnie neutralności emisyjnej do 2050 r., https://portalkomunalny.pl/unia-europejska-nie-osiagnie-neutralnosci-emisyjnej-do-2050-r-581244/
2. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32021R1119

Jednym z głównych celów wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce jest osiągnięcie bardzo wysokich celów w zakresie zbiórki opakowań po napojach i odpadów wytworzonych z tych opakowań. W opinii ekspertów ich osiągnięcie nie byłoby możliwe bez systemu kaucyjnego. Jego wprowadzenie było więc koniecznością, a nie jedną z opcji.

Minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych zostały określone w załączniku 1a do znowelizowanej ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi i wynoszą:

Ze względu na odroczenie uruchomienia systemu kaucyjnego do 1 października 2025 r., poziomy recyklingu za rok 2025 będą wyliczane na podstawie masy opakowań wprowadzonych do obrotu między 1 października a 31 grudnia 2025 r.

Potrzeba określenia w polskiej ustawie kaucyjnej minimalnych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego wyniknęła z konieczności transpozycji do krajowego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, zwanej w skrócie dyrektywą SUP.

Artykuł 9 dyrektywy zobowiązał wszystkie państwa członkowskie do podjęcia środków umożliwiających zapewnienie do 2025 r. 77% poziomu selektywnej zbiórki produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W jego treści zaproponowano też działania, które mogą pomóc w osiągnięciu tego celu, tj. ustanowienie systemu zwrotu kaucji oraz ustalenie celów w zakresie selektywnej zbiórki. Jak nietrudno się domyśleć, Polska wdrożyła obie z tych propozycji.

Konsekwencją nieosiągnięcia minimalnych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego jest konieczność wniesienia opłaty produktowej. Oblicza się ją oddzielnie dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym.

W początkowym okresie funkcjonowania polskiego systemu kaucyjnego stawki opłaty produktowej ustalono na stosunkowo niskim poziomie, znacznie niższym niż ten przewidziany dla pozostałych rodzajów opakowań. Będą one jednak sukcesywnie wzrastały w latach 2026 i 2027.

Zgodnie z pierwotnymi założeniami ustawodawcy wysokość opłaty produktowej dla wszystkich rodzajów opakowań o objętych systemem kaucyjnym miała być identyczna. Z uwagi na znacznie wyższą masę szklanych butelek (w porównaniu do pozostałych opakowań w systemie kaucyjnym) zdecydowano jednak o obniżeniu opłaty produktowej na butelki wielokrotnego użytku ze szkła.

Odpowiedzialność za nieosiągnięcie wymaganych poziomów zbiórki w ramach systemu kaucyjnego będzie spoczywała na wprowadzającym produkty w opakowaniach oraz na podmiocie reprezentującym prowadzącym system kaucyjny, do którego przystąpił wprowadzający. Każdy z nich będzie zobowiązany do wniesienia 50% kwoty należnej opłaty produktowej.

Organizacja zrzeszająca recyklerów plastików, Plastics Recyclers Europe, alarmuje: branża recyklingu tworzyw sztucznych stoi na krawędzi i zmaga się z największymi od ponad 20 lat spadkami produkcji oraz zainstalowanych mocy przerobowych. Jeśli nie nastąpi odwrócenie tych trendów, stagnacja branży będzie postępować, co z kolei zagrozi celom klimatycznym UE i przyszłości gospodarki obiegu zamkniętego.

Rok 2023 był krytyczny dla większości firm zajmujących się recyklingiem tworzyw sztucznych. Niedawno opublikowany raport Plastics Recyclers Europe potwierdził to, o czym branża wiedziała już od dawna – obecnie zmagamy się z gwałtownym spadkiem popytu na europejskie recyklaty, z rosnącymi kosztami energii oraz z niesłabnącą konkurencją ze strony tworzyw z importu. W 2023 r. szacowany obrót sektora spadł o 12,5% w porównaniu do roku 2022, osiągając poziom 9,1 mld EUR. O 0,5 mld EUR (czyli 50%) w ujęciu rocznym spadły też nakłady na inwestycje, a tempo wzrostu zainstalowanych mocy przerobowych zmniejszyło się z 17% w 2021 r. do zaledwie 6% w 2023 r.

W rezultacie europejska produkcja recyklatów spadła średnio o 5%, a liczba zamykanych zakładów gwałtownie wzrosła. Jak przewidują eksperci, ten niekorzystny trend utrzyma się w 2025 r. i prawdopodobnie również w kolejnych latach. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest stopniowe wypieranie lokalnie wytwarzanego recyklatu przez tworzywa sztuczne pochodzące z importu. Obecnie UE importuje już ok. 20% wykorzystywanych polimerów pierwotnych i wtórnych, które kuszą odbiorców przede wszystkim znacznie niższą ceną.

Europejska branża recyklingu polimerów mierzy się również z rosnącymi kosztami pozyskiwania i coraz mniejszym dostępem do odpadów z tworzyw sztucznych. Od 2022 do 2023 r. ich eksport wzrósł aż o 36%, stopniowo pozbawiając rodzime zakłady surowca do produkcji.

Chcąc nie chcąc, region powoli wycofuje się ze swoich ambicji recyklingowych, zmierzając w kierunku przetwarzania odpadów poza Europą, by następnie importować powstały z nich, tani recyklat. Co ciekawe, konkurencję cenową dla europejskiego plastiku z odzysku stanowią również importowane polimery pierwotne. Jest to istotne zagrożenie dla rozwoju wewnątrzeuropejskiej gospodarki obiegu zamkniętego oraz dla realizacji ambitnych celów środowiskowych UE.

Jak alarmuje Plastics Recyclers Europe, tani surowiec z importu często nie spełnia restrykcyjnych europejskich norm bezpieczeństwa, a jego masowy napływ może stanowić zagrożenie nie tylko dla branży recyklingu polimerów, ale też dla konsumentów.

Dane pokazują, że udział Europy w światowej produkcji tworzyw sztucznych spadł o połowę, tj. z 28% w 2002 roku do zaledwie 14% w 2022 r. Lokalny przemysł zmaga się również z brakiem popytu na wytwarzane i przetwarzane w Europie tworzywa sztuczne, co prowadzi do ogólnego zastoju w całym łańcuchu wartości.

W odpowiedzi na toczący branżę kryzys, 18 organizacji reprezentujących interesy firm obecnych na różnych poziomach łańcucha dostaw tworzyw sztucznych apeluje o natychmiastowe działania na poziomie politycznym i legislacyjnym. Ich postulaty obejmują: ustanowienie jednolitego rynku dla odpadów i recyklatów, ujednolicenie najlepszych praktyk w całej UE, wdrożenie systemów wsparcia finansowego oraz wprowadzenie środków ochrony handlu.

Wśród przedstawicieli przedsiębiorców jest też Ton Emans, prezes Plastics Recyclers Europe, który mówi:

Wzywamy decydentów politycznych UE do zajęcia szybkiego i zdecydowanego stanowiska politycznego, wprowadzenia skutecznych kontroli importu i egzekwowania istniejących przepisów, w tym ograniczenia importu materiałów, które nie spełniają równoważnych norm UE dotyczących zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa. Środki te są kluczowe dla przetrwania branży recyklingu tworzyw sztucznych, która zainwestowała już 5 miliardów euro w latach 2020–2023, aby tylko spełnić obowiązkowe cele.

Czytaj też: Europejski recykling tworzyw sztucznych w tarapatach >>

Z informacji zawartych w raporcie „Plastics Recycling Industry Figures 2023” wynika, że aby sprostać wymaganiom nowego rozporządzenia dotyczącego opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), do 2030 roku potrzebne będzie dodatkowe 2 miliony ton zdolności recyklingu sztywnych HDPE i PP, a do 2040 roku wymagane będzie dodatkowe 5,7 miliona ton zdolności recyklingu.

Źródła:

1. Crisis in EU Plastic Recycling Demands Immediate Action, https://plastics-recyclers-europe.prezly.com/crisis-in-eu-plastic-recycling-demands-immediate-action
2. EU’s competitiveness under severe threat: plastics sector at crossroads, https://plastics-recyclers-europe.prezly.com/eus-competitiveness-under-severe-threat-plastics-sector-at-crossroads
3. Publications – Plastics Recyclers Europe

W ubiegłym roku polski e-commerce modowy wykorzystał aż 16 milionów plastikowych toreb. W najbliższych latach liczba ta wzrośnie dwukrotnie, czyli do niebotycznych 32 mln rocznie. Ten trend niekoniecznie podoba się konsumentom – niemal ¾ z nich woli otrzymać przesyłkę opakowaną w papier i karton, a nie w plastik. Co na to branża fashion?

Nie lubimy jej, a jednocześnie ją kochamy – branża fashion od dawna ma łatkę jednej z najmniej ekologicznych, co nie przeszkadza jej w osiąganiu kolejnych rekordów produkcji i sprzedaży. Według analizy Business Insider firmy z sektora modowego odpowiadają za 10% globalnej emisji dwutlenku węgla. Dla porównania tyle samo emituje cała Unia Europejska!

• Co roku na całym świecie wytwarza się 100 mln sztuk odzieży oraz 92 mln ton odpadów tekstylnych.
• Przemysł tekstylny zużywa 10-20% wszystkich wykorzystywanych na świecie pestycydów.
• Każdego roku na potrzeby produkcji tkanin z celulozy wycinanych jest ponad 150 mln drzew, z czego 30% pochodzi z lasów pierwotnych lub zagrożonych.
• Włókiennictwo odpowiada za 20% globalnych zanieczyszczeń wód[i].
• Sam proces farbowania tkanin generuje każdego roku ok. 93 mld m³ ścieków[ii].

Przytoczone dane dotyczą samych tylko tekstyliów. Warto pamiętać, że branża fashion to nie tylko produkcja odzieży, ale też logistyka i handel detaliczny, również w Internecie. Ten ostatni przyczynia się do generowania odpadów z opakowań wysyłkowych, którym przyjrzał się Development Economics w badaniu przeprowadzonym na zlecenie DS Smith, światowego lidera w zakresie zrównoważonych opakowań.

Badanie DS. Smith pokazuje, że w najbliższych latach polski sektor modowego e-commerce będzie wykorzystywał aż 32 mln plastikowych opakowań wysyłkowych rocznie, co przełoży się na ponad 2500 toreb dostarczanych co godzinę. Do 2030 r. zużyjemy w ten sposób aż 147 mln toreb z tworzyw sztucznych.

– Podczas gdy sprzedaż online wzrasta, sprzedawcy internetowi, w porównaniu ze stacjonarnymi sklepami, używają więcej toreb plastikowych. – mówi Katarzyna Kala-Kowalska, prezes zarządu DS Smith Polska.

Mogłoby się wydawać, że w dobie rosnącej świadomości ekologicznej zarówno firmy, jak i konsumenci coraz częściej odchodzą od stosowania plastiku na rzecz jego bardziej zrównoważonych alternatyw. Statystyki są jednak nieubłagane – wśród dużych gospodarek europejskich to właśnie Polska jest najszybciej rozwijającym się rynkiem wysyłkowych opakowań z tworzyw sztucznych, tak chętnie wykorzystywanych m.in. przez modowe e-commerce. Nie dziwi więc, że do 2030 r. eksperci prognozują aż 102% wzrost zużycia plastikowych toreb (z 16 md do 32 mld).

Plastikowe torby wysyłkowe niemal nie są poddawane recyklingowi. Zaledwie 6% takich opakowań wykorzystywanych przez modowe e-commerce zostało ponownie wykorzystane lub trafiło do recyklingu. Pozostałe 94% odpadów zakończyło swój żywot po zaledwie 1 użyciu na składowisku odpadów albo w spalarni.

Jak najbardziej. Dość oczywistym zamiennikiem plastiku jest papier (koperty klasyczne i rozszerzane) oraz tektura (kartony, pudełka kartonowe, koperty z tektury falistej).

– Przejście z plastikowych na papierowe torby wysyłkowe było punktem zwrotnym. Po wprowadzeniu naszych pierwszych papierowych toreb, zadowolenie klientów z naszych nowych opakowań wzrosło o 16 punktów procentowych rok do roku. – mówi David Fischer, dyrektor ds. zrównoważonego rozwoju logistyki i opakowań w Zalando.

Obserwacje Zalando znajdują potwierdzenie również w wynikach badania DS. Smith:

• 57% polskich konsumentów czuje wyrzuty sumienia z powodu ilości plastiku, w którym dostarczane są ich zamówienia.
• 77% chce wycofania plastikowych toreb, jeśli dostępne są ich zamienniki.
• 72% ankietowanych twierdzi, że woli otrzymywać zakupy zapakowane w karton lub papier.
• 56% deklaruje, że chętniej złożyłoby zamówienie w sklepie odzieżowym, który używa opakowań nadających się do recyklingu.

– Wyeliminowanie jednorazowych produktów plastikowych pozostaje kluczowym wyzwaniem dla branży e-commerce w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju. Znalezienie idealnego rozwiązania jest sporym wyzwaniem, zwłaszcza w środowisku, w którym bardziej zrównoważone alternatywy nie są jeszcze w pełni skalowalne lub mogą nie spełniać minimalnych wymagań zarówno pod względem zrównoważonego rozwoju, jak i możliwości wdrożenia operacyjnego. – dodaje David Fischer.

Wiele firm wytwarzających opakowania wysyłkowe testuje obecnie opakowania wielokrotnego użytku. Od 2023 r. firma InPost oferuje dostawy w EkoBox – składanym opakowaniu, które można zwrócić przez Paczkomat. Autorem innowacyjnych wielorazówek dla e-commerce była też marka Loopako, która zakończyła już działalność. Na korzyść takich rozwiązań przemawiają nie tylko względy środowiskowe i wizerunkowe, ale tez możliwość optymalizacji opłaty produktowej za wprowadzone opakowania oraz szansa na obniżenie kosztu związanego z przekazaniem obowiązku recyklingu organizacji odzysku. Znaczącym minusem może być za to wzrost emisji spowodowanych zwrotami takich opakowań, a także koszt usługi kurierskiej, który musiałyby ponieść modowe e-commerce.

Źródło: DS. Smith, Pozwólmy plastikowi wyjść z mody: do 2030 roku internetowe sklepy z modą w Polsce zużyją 147 milionów plastikowych toreb, https://www.dssmith.com/pl/media/aktualnosci/2025/4/pozwolmy-plastikowi-wyjsc-z-mody-do-2030-roku-internetowe-sklepy-z-moda-w-polsce-zuzyja-147-milionow-plastikowych-toreb

[i] 10 zatrważających statystyk dotyczących fast fashion, https://magazynbiomasa.pl/10-zatrwazajacych-statystyk-dotyczacych-fast-fashion/

[ii] K. Shedlock, S. Feldstein, At what cost? Unravelling the harms of the fast fashion industry, https://www.biologicaldiversity.org/programs/population_and_sustainability/pdfs/Unravelling-Harms-of-Fast-Fashion-Full-Report-2023-02.pdf

Znamy założenia systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, nad którym od dłuższego czasu pracuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Wyczekiwany model ROP znacząco różni się jednak od tego, czego oczekiwali przedsiębiorcy i eksperci z branży ochrony środowiska.

Pod koniec lutego w mediach pojawiły się wypowiedzi członków zespołu doradczego do spraw systemowych rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami, który działa przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska, z których coraz wyraźniej wyłaniała się koncepcja tworzonego przez MKiŚ model ROPu, a w ostatnich dniach Ministerstwo w Sejmie RP zaprezentowało jego założenia. Jakie będą jego główne założenia?

• Jeden operator systemu

Zgodnie z planem ministerstwa, operatorem systemu ROP ma zostać Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, którego głównym zadaniem będzie zapewnienie realizacji wymaganych poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych.

• Koszty po stronie wprowadzających

Koszty zagospodarowania odpadów opakowaniowych poniosą wprowadzający produkty w opakowaniach. Ministerstwo przewiduje ustalenie w drodze rozporządzenia stałych stawek opłaty publicznoprawnej, która będzie przekazywana przez wprowadzających za pośrednictwem urzędów marszałkowskich na rachunek NFOŚiGW. Stawki opłat będą tym niższe, im w większym stopniu opakowania będą wykazywały przydatność do recyklingu.

• Wydatkowanie wpływów z opłaty przez NFOŚiGW

Środki z wkładów finansowych wniesionych przez wprowadzających będą rozdzielane pomiędzy:

• gminy, w zależności od masy odebranych odpadów z opakowań i dodatkowo w ramach rekompensaty za utrzymanie systemu odbioru odpadów komunalnych,
• instalacje przetwarzania, w zależności od masy odpadów opakowaniowych poddanych sortowaniu i przekazanych do recyklingu,
• instalacje recyklingu odpadów o negatywnej wartości rynkowej, w zależności od masy poddanych recyklingowi odpadów.

Część środków zostanie również przekazana na cele edukacji ekologicznej oraz na pokrycie luki inwestycyjnej systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi.

• Odpowiedzialność za osiągnięcie poziomów recyklingu po stronie NFOŚiGW

Wyłączna odpowiedzialność za zapewnienie osiągnięcia ustalonych przez UE poziomów recyklingu spocznie na jedynym i w dodatku państwowym operatorze systemu, czyli na NFOŚiGW. W obecnym systemie producenci mogą przenieść tę odpowiedzialność na dowolnie wybraną organizację odzysku.

• Rola samorządów

Gminy nadal będą odpowiedzialne za organizację odbioru oraz za zagospodarowanie odebranych odpadów komunalnych. W zamian za te działania samorządy otrzymają (podobnie jak instalacje) rekompensaty w stałej wysokości, co ma na celu ułatwienie planowania długoterminowego.

Pozostałe założenia projektu ROP

• w każdej chwili do systemu będą mogli przystąpić kolejni wprowadzający oraz kolejne instalacje,
• operator systemu nie będzie nabywał własności odpadów na żadnym etapie ich zagospodarowania,
• posiadacze odpadów nie zostaną zobowiązani do przekazywania ich konkretnym odbiorcom (instalacjom),
• poszczególne grupy interesariuszy będą miały swoich przedstawicieli w radzie dialogu powołanej na cele systemu ROP.

Paradoksalnie zaproponowany przez ministerstwo system ROP może w konsekwencji doprowadzić do problemów z osiągnięciem celów w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych.

Propozycja MKiŚ przenosi bowiem odpowiedzialność za osiągnięcie wspomnianych poziomów recyklingu z przedsiębiorców (wprowadzających) na państwo (NFOŚiGW). Tytularna odpowiedzialność producenta sprowadza się więc jedynie do odpowiedzialności finansowej, która polega na wygospodarowaniu z góry założonej kwoty w comiesięcznym budżecie przedsiębiorstwa oraz na przekazaniu jej na właściwy rachunek. Zupełnie pominięto natomiast odpowiedzialność organizacyjną wprowadzających oraz konieczność zapewnienia, zgodnie z dyrektywą w sprawie odpadów, efektywności systemu ROP.

Podobne rozwiązania funkcjonują obecnie tylko w 2 krajach UE (na Węgrzech oraz w Chorwacji) i w obu z nich przedsiębiorcy mierzą się z wysokimi kosztami funkcjonowania systemów a państwo z realnym ryzykiem niespełnienia celów wyznaczonych na 2025 r. przez dyrektywę 94/52/WE.

Przewidziana w ministerialnym modelu ROP opłata publicznoprawna będzie niczym innym, jak nowym parapodatkiem ekologicznym i nie spełni zapowiadanego przez MKiŚ warunku efektywności kosztowej. Co więcej, takie rozwiązanie będzie sprzeczne z dyrektywą 2008/98/WE w sprawie odpadów, a więc z aktem prawnym, który de facto zobowiązał Polskę do wprowadzenia przepisów ROP. W dyrektywie sformułowano wymóg, by wysokość wkładów finansowych płaconych przez wprowadzających w celu wypełnienia ich obowiązków wynikających z ROP nie przekraczały kosztów niezbędnych do świadczenia usług gospodarowania odpadami w sposób efektywny kosztowo. Koszty te powinny być ustalane w sposób przejrzysty pomiędzy samymi zainteresowanymi podmiotami, a nie odgórnie, jak proponuje to MKiŚ.

Jak mówi Konrad Nowakowski, prezes Polskiej Izby Odzysku i Recyklingu Opakowań:

Zaproponowany model ROP nie realizuje podstawowych celów polityki środowiskowej – nie przyczynia się do zwiększenia recyklingu ani do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym. W praktyce staje się on kolejnym podatkiem nałożonym na przedsiębiorców, bez mechanizmów gwarantujących efektywne wykorzystanie się środków.

Obecnie funkcjonujący mechanizm odpowiedzialności finansowej w postaci opłaty produktowej znacznie wpływa na motywację tych podmiotów w kierunku nie tylko ekoprojektowania, ale też zapewnienia wymaganych poziomów recyklingu. Stałe, z góry określone stawki opłaty, których wprowadzenie przewiduje model MKiŚ, nie dadzą wprowadzającym produkty w opakowaniach jakiegokolwiek wpływu na funkcjonowanie tego systemu. Nie będą też uwzględniały dynamicznie zmieniających się kosztów zagospodarowania odpadów.

Skutkiem dalszego procedowania projektu w oparciu o ministerialne założenia może być nawet porzucenie prowadzonych obecnie przez przedsiębiorców prac badawczych i rozwojowych, których celem jest rozwój opakowań o minimalnym wpływie na środowisko. Poniesione wydatki inwestycyjne nie zwróciłyby się wprowadzającym w przyszłości – zamiast oczekiwanego zwrotu z inwestycji, zostałaby na producentów nałożona z góry ustalona opłata, która w żaden sposób nie premiowałaby „zielonych” opakowań.

Sprzeczność ministerialnego modelu ROP z unijnym ustawodawstwem objawia się nie tylko na poziomie efektywności kosztowej. Jak wskazują eksperci, centralnie administrowany system, w którym monopolistą zostanie NFOŚiGW, jest niezgodny art. 8a dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów. Przepisy te przewidują możliwość ustanowienia w każdym państwie członkowskim wielu organizacji realizujących w imieniu producentów produktów obowiązki wynikające z ROP, zobowiązując przy tym państwa członkowskie do wyznaczenia w takiej sytuacji co najmniej jednego organu do nadzoru.

Dodatkowo w preambule niedawno uchwalonego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), wskazano, że producenci powinni mieć możliwość zbiorowego wypełniania obowiązków związanych z ROP za pośrednictwem organizacji odpowiedzialności producenta działających na podstawie udzielonego im zezwolenia. Państwa członkowskie mogą natomiast udzielać zezwoleń wielu organizacjom odpowiedzialności – jak wskazano w motywie 130 preambuły, konkurencja między tymi organizacjami może prowadzić do większych korzyści dla konsumentów.

W ministerialnej propozycji ROP powstanie państwowy administrator systemu działający na podstawie umocowania ustawowego a nie zezwolenia, ale nie powstaną, wbrew ww. motywowi 130, organizacje odpowiedzialności producenta.

Po ogłoszeniu ministerialnej koncepcji ROP, przedstawiciele przedsiębiorców licznie zaapelowali o wstrzymanie przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska opracowywania projektu ustawy na podstawie tego modelu i rozpoczęcie publicznej dyskusji nad stworzeniem optymalnego dla polskiej gospodarki modelu, na którego organizację będą mieli wpływ wprowadzający produkty w opakowaniach.

Jak wskazują eksperci z branży, wprowadzenie systemu ROP w kształcie zaproponowanym przez MKiŚ wiązałoby się z zakończeniem działalności wszystkich organizacji odzysku opakowań, które obecnie są nie tylko podmiotami realizującymi ustawowe obowiązki producentów. Ich rola jest znacznie szersza – większość OOO oferuje kompleksowe, zintegrowane rozwiązania dla firm, których celem jest optymalizacja gospodarki odpadami, minimalizacja śladu węglowego w odniesieniu do opakowań, produktów i usług, a także fachowe wsparcie w wypełnianiu innych obowiązków wynikających z regulacji środowiskowych. Działalność OOO tworzy więc szereg synergii, które przynoszą realny zysk gospodarce, środowisku i obywatelom. Nie zapominajmy bowiem, że to właśnie organizacje odzysku realizują w imieniu swoich klientów publiczne kampanie edukacyjne i od lat dokładają starań, by działania na rzecz recyklingu i GOZ podejmowali nie tylko przedsiębiorcy i decydenci, ale też coraz bardziej świadomi konsumenci.

26 lutego 2025 r. Komisja Europejska przedstawiła zapowiadany pakiet uproszczeń w obszarze zrównoważonego rozwoju. Omnibus I jest pierwszym ze spodziewanych pakietów, których zadaniem jest zwiększenie konkurencyjności i podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej unijnych przedsiębiorstw.

Omnibus I to pakiet propozycji mających na celu uproszczenie przepisów UE, podniesienie atrakcyjności unijnych przedsiębiorstw i odblokowanie dodatkowych możliwości inwestycyjnych. Według szacunków KE, jego skutkiem będzie 25-procentowa redukcja obciążeń administracyjnych dla podmiotów zobowiązanych do raportowania zrównoważonego rozwoju, przy czym w sektorze MŚP obciążenia mają zostać zredukowane aż o 35%.

Zmiany przedstawione w pakiecie Omnibus I dotyczyć będą głównie:

• sprawozdawczości w zakresie zrównoważonych finansów,
• należytej staranności w zakresie raportowania zrównoważonego rozwoju,
• taksonomii UE,
• mechanizmu dostosowania granic węglowych (CBAM),
• europejskich programów inwestycyjnych.

Zgodnie z wyliczeniami KE wdrożenie zapowiedzianych propozycji przyniesie oszczędności rzędu 6,3 mld EUR oraz spowoduje zwiększenie prywatnych i publicznych nakładów inwestycyjnych o 50 mld EUR. Jak zapowiedziała szefowa KE, Ursula von der Leyen, kolejne uproszczenia są już” w drodze”.

Przyjęty przez KE pakiet uproszczeń zakłada klika kluczowych zmian:

• Przesunięcie o dwa lata (do 2028 r.) wymogów sprawozdawczych dla firm obecnie objętych zakresem dyrektywy CSRD, które są zobowiązane do raportowania od 2026 r. lub 2027 r.
• O 80% zostanie zredukowana liczba podmiotów objętych obowiązkiem raportowania informacjo o zrównoważonym rozwoju.
• Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju będzie obowiązkowa jedynie dla dużych podmiotów zatrudniających powyżej 1000 pracowników oraz osiągających sumę bilansową powyżej 25 mln EUR lub przychody netto powyżej 50 mln EUR.
• Dzięki ograniczeniom informacji raportowanych w łańcuchu wartości wymogi dot. sprawozdawczości ESG nałożone na największe przedsiębiorstwa nie obciążą małych podmiotów.

Zmniejszenie obciążeń dla MŚP polegać ma również na redukcji częstotliwości ocen okresowych i monitorowania partnerów z interwałów rocznych do pięcioletnich. W razie uzasadnionej potrzeby podmiot zobowiązany do raportowania ESG będzie mógł jednak wykonać ocenę doraźną.

Co ważne, Omnibus I podtrzymuje możliwość dobrowolnego raportowania ESG dla podmiotów, które w przyszłości zostaną objęte zakresem obowiązywania dyrektywy CSRD. W ten sposób KE chce zapewnić firmom dostęp do zrównoważonego finansowania, którego pozyskanie w wielu przypadkach wiąże się z koniecznością przedstawiania sprawozdawczości niefinansowej.

Co to jest ESG? Poznaj najprostszą definicję

Oprócz zawężenia grona podmiotów objętych skutkami dyrektywy CSRD, Komisja Europejska zamierza również zredukować koszty związane z przygotowaniem raportów ESG. Omnibus I obiecuje przedsiębiorcom ograniczenia w wydatkach związanych z atestacją sprawozdawczości ESG. Wszystko to dzięki rezygnacji z atestacji na poziomie wystarczającej pewności (ang. reasonable assurance). Zamiast niej wymagana będzie jedynie atestacja na poziomie ograniczonej pewności (ang. limited assurance).

W pakiecie Omnibus zalazły się też informacje o uproszczeniu standardów ESRS poprzez zmniejszenie ilości ujawnianych danych ESG. Co więcej, KE zapowiedziała, że nie zostaną przyjęte też tzw. standardy sektorowe, czyli zestawy wytycznych uwzględniających specyfikę poszczególnych branż. Przedsiębiorcy zyskają również możliwość raportowania działań, które są częściowo zgodne z taksonomią UE. Takie podejście ma wspierać stopniową transformację w kierunku zrównoważonego rozwoju.

Co jeszcze zmieni się po wprowadzeniu Omnibusa?

• Niebagatelnemu uproszczeniu ulegną szablony raportowania. Omnibus I zapowiada redukcję ich ilości o aż 70%.
• Z mechanizmu CBAM (tzw. podatku węglowego) i obowiązku cokwartalnego raportowania wyłączeni zostaną mali importerzy. Dla pozostałych importerów mechanizm zostanie uproszczony.

Zaproponowany przez KE pakiet uproszczeń Omnibus I stanowi niejako kompromis pomiędzy celami klimatycznymi a gospodarczymi, które zamierza osiągnąć Wspólnota. Poluzowanie rygorów raportowania i polityki klimatycznej jest odpowiedzią na obecną sytuację ekonomiczno-polityczną, która wymaga stworzenia warunków do bardziej dynamicznego rozwoju gospodarczego. Zaproponowany kierunek zmian będzie zapewne skutkował stworzeniem bardziej przyjaznego otoczenia biznesowego które pomoże przedsiębiorstwom w UE rozwijać się, wprowadzać innowacje i tworzyć kolejne miejsca pracy.

Za serią uproszczeń i odciążeń idą też zachęty finansowe. Komisja zaproponowała wprowadzenie serii poprawek, których celem jest umożliwienie szerszego wykorzystania m.in. unijnych programów inwestycyjnych InvestEU i EFIS. Oczekuje się, że umożliwi to uruchomienie około 50 miliardów euro w postaci dodatkowych inwestycji publicznych i prywatnych, ułatwi państwom członkowskim wspieranie innowacyjnych przedsiębiorstw oraz uprości wymogi administracyjne, które dotąd były sporym obciążeniem szczególnie dla sektora MŚP.

Szczegółowy zakres pakietu Omnibus I znajduje się na stronie Komisji Europejskiej (eng.).

Właściciele sklepów i hurtowni, którzy oferują swoim klientom torby z tworzywa sztucznego, mają obowiązek wnoszenia opłaty recyklingowej. Ile wynosi opłata za reklamówki w 2025 r. i do kiedy trzeba ją zapłacić? Poznaj najważniejsze informacje o opłacie recyklingowej.

Opłatą recyklingową objęte są wszystkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego za wyjątkiem tzw. zrywek, czyli bardzo lekkich toreb wykonanych z materiału o grubości poniżej 15 mikrometrów, które są:

• niezbędne ze względów higienicznych,
• używane jako podstawowe opakowanie żywności sprzedawanej luzem (o ile zapobiegają marnowaniu żywności).

Oznacza to, że opłaty recyklingowej nie pobiera się np. za reklamówki na rolce albo foliowe woreczki używane do pakowania świeżego pieczywa, owoców i warzyw, mięsa, serów itp.

Każdy przedsiębiorca prowadzący sklep lub hurtownię (jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego), w której klientom są oferowane torby na zakupy z tworzywa sztucznego, ma obowiązek:

• pobierania opłaty recyklingowej od nabywców (klientów),
• wnoszenia pobranej opłaty recyklingowej na odpowiedni rachunek bankowy w ustalonych terminach,
• prowadzenia ewidencji obejmującej liczbę nabytych i wydanych toreb (lekkich tj. od 15 do 49 mikronów i pozostałych, tj. 50 mikronów i więcej) w formie papierowej albo elektronicznej. Właściciele kilku punktów handlowych muszą prowadzić oddzielną ewidencję dla każdego z nich,
• składania corocznego sprawozdania o liczbie nabytych i wydanych klientom toreb z tworzyw sztucznych (tzw. sprawozdania o opakowaniach i produktach).

Od 1 września 2019 r. stawka opłaty recyklingowej wynosi 20 groszy za każdą sztukę torby na zakupy z tworzywa sztucznego, niezależnie od jej grubości.

Opłata recyklingowa może stanowić całkowity koszt zakupu takiej torby lub być doliczona do ceny torby ustalonej przez sprzedawcę.

Opłata recyklingowa jest rozliczana kwartalnie. Wnosi się ją do 15 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym opłata ta została pobrana.

W 2025 r. opłatę recyklingową należy wnieść:

• za I kwartał – do 15 kwietnia 2025 r.,
• za II kwartał – do 15 lipca 2025 r.,
• za III kwartał – do 15 października 2025 r.,
• za IV kwartał – do 15 stycznia 2026 r.

Właściciele sklepów i hurtowni zobowiązani do pobierania opłaty recyklingowej mają również obowiązek uzyskania wpisu do rejestru BDO. Wniosek o wpis należy złożyć przed rozpoczęciem działalności handlowej. Za sprzedawanie klientom toreb z tworzywa sztucznego bez wymaganego wpisu w BDO przedsiębiorca może otrzymać karę pieniężną od 5 tys. zł do 1 mln zł!

Chcesz bezproblemowo załatwić formalności? Powierz rejestrację w BDO ekspertom Interzero!

Po rejestracji w BDO otrzymasz numer rejestrowy, a marszałek województwa utworzy indywidualne konto Twojej firmy w systemie i prześle Ci login oraz hasło. Konto w rejestrze BDO jest niezbędne do złożenia rocznego sprawozdania o liczbie nabytych i wydanych klientom toreb o grubości od 15 do 49 mikrometrów oraz 50 i więcej mikrometrów – obowiązek ten spełnić można tylko elektronicznie!

Poznaj odpowiedzi na najczęstsze pytania o opłatę recyklingową za torby foliowe.

Podmioty, które wprowadzają do powietrza gazy lub pyły oraz składują odpady mają obowiązek składania corocznych sprawozdań i wyliczania należnych opłat. Obowiązki te wynikają z ustawy Prawo ochrony środowiska i dotyczą nie tylko firm, ale też instytucji, osób fizycznych i innych podmiotów korzystających ze środowiska.

Sprawozdanie za korzystanie ze środowiska to dokument sporządzany corocznie przez przedsiębiorstwa, instytucje i osoby fizyczne korzystające ze środowiska. Zawiera on informacje o zakresie, w jakim dany podmiot korzystał ze środowiska oraz o wysokości opłat, jakie powinien z tego tytułu ponieść.

Sprawozdanie o korzystaniu ze środowiska może składać się z jednego lub z kilku wykazów – ich ilość i rodzaj zależne są od rodzaju działalności prowadzonej przez dany podmiot oraz od zakresu, w jakim korzystał on ze środowiska.

Sprawozdanie o korzystaniu ze środowiska mają obowiązek złożyć podmioty, które w danym roku kalendarzowym:

• wprowadzały do powietrza gazy lub pyły pochodzące z różnych procesów (np. z kotłowni, użytkowania firmowych pojazdów spalinowych, chowu lub hodowli drobiu),
• miały wydane uprawnienia do emisji,
• składowały odpady.

Do tych podmiotów zaliczają się:

• przedsiębiorcy (również zagraniczni),
• jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami (np. fundacje, stowarzyszenia, szkoły),
• osoby prowadzące rolniczą działalność wytwórczą, np. uprawę rolną, chów lub hodowlę zwierząt, ogrodnictwo, warzywnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe,
• pozostałe osoby fizyczne, które korzystają ze środowiska w takim zakresie, w jakim wymaga to uzyskania pozwolenia.

Co ważne, nie ma obowiązku składania sprawozdania, jeśli wyliczona roczna opłata dla jednego rodzaju korzystania ze środowiska nie przekracza 100 zł.

Sprawozdanie o korzystaniu ze środowiska za dany rok kalendarzowy należy złożyć do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Oznacza to, że termin złożenia sprawozdania o korzystaniu ze środowiska za 2024 r. upływa 31 marca 2025 r. Przypominamy, że w tym samym dniu upływa termin na wniesienie wyliczonych w sprawozdaniu opłat!

Dowiedz się więcej o opłacie za korzystanie ze środowiska >>

Sprawozdanie za korzystanie ze środowiska składa się do marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska:

• osobiście (podczas wizyty w urzędzie marszałkowskim),
• listownie,
• elektronicznie (przez ePUAP), podpisując dokument podpisem kwalifikowanym albo profilem zaufanym.

Podmioty korzystające ze środowiska mogą też powierzyć przygotowanie i złożenie wykazu o zakresie korzystania za środowiska ekspertom Interzero. Od wielu lat realizujemy obowiązki sprawozdawcze na rzecz naszych klientów. Mamy więc długą praktykę i bogate doświadczenie w kompleksowej, profesjonalnej obsłudze różnych podmiotów korzystających ze środowiska. Napisz do nas na nasz adres e-mail albo skorzystaj z formularza kontaktowego. Pomożemy Ci w identyfikacji Twoich obowiązków i złożymy w Twoim imieniu niezbędne dokumenty: szybko, rzetelnie i bez angażowania Twojego czasu.

Poznaj naszą pełną ofertę sprawozdawczości środowiskowej >>

Jeśli korzystasz ze środowiska, to możesz też przygotować sprawozdanie we własnym zakresie, wypełniając:

• obowiązkowo: wykaz zawierający zbiorcze zestawienie informacji o zakresie korzystania ze środowiska (jeśli opłata za korzystanie ze środowiska przekracza 100 zł),
• jeśli wprowadzasz do powietrza gazy albo pyły: wykaz zawierający informacje o ilości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza,
• jeśli masz uprawnienia do emisji: wykaz zawierający informacje i dane o wielkości emisji gazów cieplarnianych objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji i liczbie uprawnień do emisji oraz o wysokości należnych opłat,
• jeśli składujesz odpady: wykaz zawierając informacje o składowanych odpadach.

Aktualne wzory tych wykazów znajdziesz w załącznikach do rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat (Dz.U. 2019 poz. 2443).

W przygotowaniu sprawozdania pomaga aplikacja EkoPłatnik, którą udostępniają niektóre urzędy marszałkowskie. Po sporządzeniu sprawozdania należy jednak złożyć je w jednej z form wspomnianych powyżej.

Poznaj odpowiedzi na najczęstsze pytania o sprawozdanie o zakresie korzystania ze środowiska.