Zmiana Polityki Surowcowej Państwa – resort klimatu pracuje nad aktualizacją
Ministerstwo Klimatu i Środowiska prowadzi prace nad dokumentem, który wskaże surowce deficytowe dla polskiej gospodarki. Celem jego opracowania jest również stworzenie metodyki wyznaczania surowców deficytowych, a następnie przygotowanie nowych list surowców strategicznych i krytycznych.
Aktualizacje surowcowe i nowa lista surowców deficytowych
Jak przekazała PAP, resort klimatu poinformował, że w ramach realizacji Polityki Surowcowej Państwa (PSP) powstaje dokument Aktualizacje surowcowe – metodyka wyznaczania najważniejszych surowców dla polskiej gospodarki wraz z nowymi listami surowcowymi. Będzie on zawierał zestawienie surowców deficytowych, ich znaczenie dla gospodarki oraz ocenę stopnia zależności od importu.
Prace nad Aktualizacjami surowcowymi rozpoczęły się w 2024 r. i mają zakończyć się jeszcze w 2025 r. MKiŚ wskazało, że dotychczas realizowana PSP oparta była na danych pochodzących z 2018 r., dlatego niezbędna jest:
weryfikacja obecnej metodyki wyznaczania surowców krytycznych i strategicznych dla polskiej gospodarki oraz aktualizacja listy surowców według przyjętej zmodyfikowanej metodyki.
Wśród surowców zaklasyfikowanych w dokumencie jako deficytowe znajdą się m.in. antymon, german, grafit, lit i mangan. Polska nie posiada ich złóż, dlatego wszystkie są importowane w 90, a nawet 100 proc. Podobna sytuacja dotyczy również platynowców, tytanu i wanadu.
Według danych Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) za 2023 r., nasz kraj ma 30 tzw. krytycznych zależności w imporcie surowców z Chin. Skutki wystąpienia przerw w ich dostawach mogłyby być poważne — od wzrostu kosztów produkcji przemysłowej po wstrzymanie kluczowych gałęzi przemysłu, zwłaszcza motoryzacji, energetyki i sektora elektronicznego.
Dowiedz się więcej o surowcach strategicznych i krytycznych >>
Czym jest Polityka Surowcowa Państwa?
To dokument, który ustanawia strategię zarządzania i gospodarowania wszystkimi kopalinami i złożami surowców mineralnych znajdującymi się na terytorium Polski w perspektywie do 2050 r. Odnosi się on do całego łańcucha wartości posiadanych zasobów oraz jest bezpośrednio związany z Polityką Ekologiczną Państwa 2030 i z Polityką Energetyczną Polski do 2040 r. Obecna PSP została przyjęta przez rząd 1 marca 2022 r.
Chiny zwiększają kontrolę nad rynkiem metali ziem rzadkich
Surowce krytyczne, takie jak lit, kobalt, grafit czy german, są kluczowe dla rozwoju nowoczesnych technologii – od energetyki odnawialnej i elektromobilności po elektronikę i przemysł obronny. Ich dostępność staje się coraz bardziej ograniczona, a Polska – podobnie jak inne państwa Unii Europejskiej – w znacznym stopniu uzależniona jest od importu.
Większość surowców krytycznych importowanych w ostatnich latach do Polski pochodziła z Chin. To właśnie Państwo Środka uchodzi obecnie za quasimonopolistę na globalnym rynku metali ziem rzadkich. Choć ich złoża znajdują się również w innych krajach świata, to jedynie Chiny dysponują odpowiednią bazą przemysłową i zapleczem technologicznym umożliwiającym ich wydobycie. Od 2023 r. chiński rząd zaczął jednak nakładać ograniczenia na eksport i wykorzystanie niektórych surowców. W tej chwili na liście restrykcji znajduje się już 16 pozycji. Co więcej, 9 października 2025 r. Chiny nałożyły na wszystkie firmy wykorzystujące w swoich produktach chińskie metale ziem rzadkich obowiązek ubiegania się o licencję na obrót tymi produktami. Z ostatnich doniesień wynika, że wnioski firm zbrojeniowych oraz firm wytwarzających produkty i technologie podwójnego zastosowania mają być automatycznie odrzucane.
Zawirowania na globalnym rynku metali ziem rzadkich skłoniły UE do stworzenia Europejskiego aktu w sprawie surowców krytycznych, który ma stopniowo budować niezależność surowcową państw Wspólnoty i wzmacniać odporność łańcuchów dostaw poprzez m.in. zacieśnianie relacji z państwami trzecimi posiadającymi złoża metali ziem rzadkich.
Polska strategia wobec chińskiej dominacji
Restrykcje w imporcie metali ziem rzadkich mogą odbijać się również na polskim przemyśle. Z tego względu Polska prowadzi nieustanne działania, które mają zapobiec wystąpieniu przerw w dostawach i związanych z nimi znaczących braków na rynku. W ramach dywersyfikacji dostaw Polska rozwija współpracę z krajami bogatymi w surowce krytyczne, takimi jak Mongolia, Kazachstan, Uzbekistan, Argentyna czy Ukraina. Celem tych partnerstw jest prowadzenie wspólnych badań geologicznych i tworzenie warunków dla przyszłych inwestycji w wydobycie i przetwarzanie surowców. MKiŚ zapowiada również opracowanie projektu ustawy o zapewnieniu gospodarce dostępu do surowców krytycznych i przedłożenie go Radzie Ministrów w IV kwartale 2025 r.
Czytaj też: Rząd wdraża unijne rozporządzenie bateryjne. Poznaj założenia projektu ustawy
Nie tylko import – recykling i krajowe złoża obiecującymi źródłami surowców krytycznych
Choć nasz kraj w dużej mierze uzależniony jest od importu, to dysponuje również istotnymi zasobami miedzi, węgla koksowego, niklu i platynowców. Polska odpowiada za ok. 27 proc. unijnych dostaw węgla koksowego i 19 proc. zapotrzebowania UE na miedź elektrolityczną wykorzystywaną do produkcji elektroniki, przewodów i kabli. Z powodzeniem wydobywamy też hel – Grupa Orlen odzyskuje ten krytyczny surowiec niejako „przy okazji” wydobycia gazu ziemnego. Oprócz złóż eksploatowanych, mamy również kilka nowych złóż, które mogą w przyszłości stać się dodatkowym źródłem deficytowych surowców. Mowa tu m.in. rudach żelaza, tytanu i wanadu występujących na Suwalszczyźnie, złożach niklu, złota, cyny i arsenu w Sudetach oraz o złożach wolframu i molibdenu w Myszkowie.
Obecnie Państwowy Instytut Geologiczny pracuje nad przygotowaniem Krajowego Programu Poszukiwań Surowców Krytycznych (KPPSK). Program, który ma zostać przyjęty na początku 2026 r., określi priorytety krajowych badań geologicznych i potencjalne kierunki eksploatacji.
MKiŚ wskazuje także na znaczenie odzysku surowców z odpadów – zarówno z hałd i składowisk odpadów górniczych, jak i ze zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii. Odpady te mogą stać się cennym źródłem metali, wspierając budowę gospodarki o obiegu zamkniętym.
Zwiększenie krajowych zdolności poszukiwawczych, rozwój recyklingu oraz międzynarodowe partnerstwa surowcowe mają wspólnie wzmocnić bezpieczeństwo gospodarcze Polski. W dobie rosnącej konkurencji o dostęp do metali krytycznych i presji na zieloną transformację, umiejętne łączenie eksploatacji, odzysku i ponownego wykorzystania materiałów może stać się jednym z filarów przyszłej niezależności surowcowej kraju.
Źródła:
- Polska w obliczu deficytu surowców krytycznych. Rząd pracuje nad dokumentem, https://businessinsider.com.pl/gospodarka/ministerstwo-klimatu-prace-nad-lista-deficytowych-surowcow/lsk02w4
- Odpowiedź na interpelację w sprawie monitorowania gospodarki metali rzadkich, znak: K10INT3248, https://sejm.gov.pl/INT10.nsf/klucz/ATTD6RHXD/%24FILE/i03248-o1.pdf
- Aktualizacje surowcowe – metodyka wyznaczania najważniejszych surowców dla polskiej gospodarki wraz z nowymi listami surowcowymi, https://www.pgi.gov.pl/en/component/chronoconnectivity5/?cont=lists&ccname=projekty&act=view&gcb=1890