Fiasko negocjacji traktatu plastikowego w Genewie
Kolejna tura rozmów o globalnym porozumieniu dot. ograniczenia zanieczyszczenia plastikiem zakończyła się fiaskiem. Delegaci z ponad 180 krajów nie osiągnęli porozumienia co do ostatecznego kształtu tzw. traktatu plastikowego. Państwa ONZ mają jednak powrócić do negocjacyjnego stołu. Kiedy? Nie wiadomo.
Brak jednomyślności i głębokie podziały rezultatami ostatniej rundy negocjacji traktatu plastikowego
W dniach 5-13 sierpnia 2025 r. w szwajcarskiej Genewie odbył się szczyt, podczas którego przedstawiciele niemal wszystkich państw ONZ mieli zakończyć negocjacje tzw. traktatu plastikowego – globalnego porozumienia, którego celem jest ograniczenie zanieczyszczenia plastikiem. Sesja INC-5.2 nie przyniosła jednak przełomu, a obecni na niej delegaci z poszczególnych krajów pozostali głęboko podzieleni i to nie tylko w kwestii sposobów na rozwiązanie kryzysu zanieczyszczenia plastikiem, ale również w kwestii zasadności ustanowienia regulacji na poziomie międzynarodowym.
W sierpniowym szczycie, który odbywał się w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych, wzięło udział ponad 180 krajowych delegacji. Przeszło 100 z nich jasno opowiedziało się za wprowadzeniem limitów produkcji tworzyw sztucznych, które byłyby wiążące dla wszystkich państw ONZ. Wielu delegatów nalegało też na podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie stosowania toksycznych substancji chemicznych, które obecne są w składzie niektórych tworzyw. W żadnym z tych aspektów nie uzyskano jednomyślności – tak radykalne postulaty spotkały się ze sprzeciwem ze strony państw, których gospodarki w dużej mierze oparte są na wydobyciu ropy naftowej i gazu.
Po zerwaniu rozmów komitet negocjacyjny oświadczył, że sesja została jedynie odroczona, a nie zakończona, a prace nad traktatem będą kontynuowane w przyszłości. Państwa ONZ muszą jednak „pracować nad znalezieniem daty i miejsca”, gdzie będzie można wznowić rozmowy.
Dlaczego nie wypracowano porozumienia? Sprzeczne interesy państw i lobbystów na szczycie w Genewie
Zgodnie z pierwotnymi założeniami, traktat plastikowy miał dotyczyć całego cyklu życia tworzyw sztucznych, ze szczególnym naciskiem na ograniczenie ich wytwarzania. W toku negocjacji kraje będące największymi producentami ropy naftowej (m.in. Arabia Saudyjska i Rosja) dążyły jednak do zmarginalizowania potencjalnych ograniczeń i zakazów oraz do przekierowania uwagi na recykling, ponowne wykorzystanie oraz ekoprojektowanie produktów z tworzyw sztucznych. Jak szacuje organizacja CIEL (Center for International Enviromental Law), podczas ostatniej tury negocjacji w Genewie stawiło się minimum 234 lobbystów przemysłów chemicznego i paliw kopalnych. Ich liczebność przekraczała liczebność delegacji wszystkich państw członkowskich UE razem wziętych. 19 lobbystów zapewniło sobie również miejsca w delegacjach krajowych m.in. Egiptu, Kazachstanu, Chin, Iranu, Chile i Republiki Dominikańskiej.
Silna reprezentacja lobby petrochemicznego była jednym z kluczowych czynników, które doprowadziły do fiaska rozmów. Jak powiedział Delegat Kolumbii, Sebastián Rodríguez:
„Negocjacje były konsekwentnie blokowane przez niewielką liczbę państw, które po prostu nie chcą porozumienia”.
Przewodniczący komitetu negocjacyjnego, Vayas Valdivieso, przedstawił delegacjom dwa projekty tekstu traktatu, lecz żaden z nich nie spotkał się z akceptacją. Państwa dążące do nałożenia limitów produkcji plastiku argumentowały, że zaproponowana treść traktatu została znacznie rozmyta i odbiega teraz od pierwotnie przyjętych założeń. Projekt nie zawierał bowiem zapisów dotyczących konieczności ograniczenia wytwarzania tworzyw sztucznych, a jedynie określał obecny poziom produkcji plastiku jako „niezrównoważony”. Mimo uwzględnienia większości postulatów krajów odrzucających porozumienie, ich przedstawiciele również nie zaakceptowali projektu traktatu. W ich przypadku kością niezgody stało się wspomniane wcześniej słowo „niezrównoważony” użyte w kontekście poziomu wytwarzania plastiku. Tej nomenklaturze głośno sprzeciwiali się negocjatorzy z Kuwejtu i Arabii Saudyjskiej, uznając ją za wykraczającą poza planowany zakres traktatu.
Czytaj też: Czy USA poprą traktat plastikowy?
Międzynarodowe rozczarowanie po zerwaniu rozmów nad traktatem o tworzywach sztucznych
Spotkanie w Genewie miało być ostatnią turą międzynarodowych negocjacji prowadzonych od 2022 r. Rządy wielu państw oraz organizacje pozarządowe liczyły na wypracowanie konsensusu umożliwiającego zahamowanie zanieczyszczenia plastikiem, głównie poprzez nałożenie obostrzeń na produkcję tworzyw sztucznych. W obliczu fiaska rozmów wiele krajowych delegacji nie kryło oburzenia.
Francuska minister ds. transformacji ekologicznej, Agnès Pannier-Runacher, stwierdziła, że jest „rozczarowana” i „poirytowana” faktem, że kilka państw kierujących się „krótkoterminowymi korzyściami finansowymi” zablokowało przyjęcie przełomowego traktatu. Francja, inne państwa UE i ponad 100 krajów ze wszystkich kontynentów „zrobiły wszystko, co w ich mocy”, aby dojść do porozumienia w kwestiach ograniczenia produkcji plastiku, zakazu wykorzystywania substancji niebezpiecznych oraz ochrony zdrowia ludzi – dodała.
W podobnym tonie były utrzymane wypowiedzi przedstawicieli organizacji międzynarodowych. Sarah Baulch, starsza urzędniczka w Pew Charitable Trusts powiedziała:
Nie dotrzymując kolejnego terminu związanego z eskalacją kryzysu zanieczyszczenia plastikiem, państwa narażają zdrowie ludzi i planetę.
Nieco bardziej wyważone stanowisko zajęła natomiast delegacja Chin. Zdaniem przedstawicieli Państwa Środka, walka z zanieczyszczeniem plastikiem to długi i wyczerpujący maraton, a tymczasowe trudności w uzyskaniu porozumienia powinny być wstępem do kolejnej tury rozmów. Chiny wezwały wszystkie kraje do współpracy, której celem będzie pozostawienie przyszłym pokoleniom planety wolnej od zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.
Źródła:
- Paddison, Global plastic treaty talks end in failure as countries remain bitterly divided over how to tackle the crisis, https://edition.cnn.com/2025/08/15/climate/global-plastics-treaty-pollution-failure-un
- The Guardian, Plastic pollution talks fail as negotiators in Geneva reject draft treaties, https://www.theguardian.com/environment/2025/aug/15/plastic-pollution-talks-geneva-treaty