Będzie ROP na tekstylia. Parlament Europejski za nowelizacją dyrektywy odpadowej
9 września 2025 r. Parlament Europejski przyjął nowe przepisy, których celem jest zmniejszenie ilości odpadów tekstylnych generowanych w całej UE. Nowelizacja dyrektywy odpadowej 2008/58/WE zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do wdrożenia systemu ROP na tekstylia w terminie 30 miesięcy od wejścia regulacji w życie.
Rozszerzona odpowiedzialność producentów tekstyliów coraz bliżej
Już niedługo wszyscy przedsiębiorcy wprowadzający tekstylia i obuwie na rynek UE będą obowiązani do ponoszenia kosztów ich selektywnej zbiórki, sortowania, przygotowania do ponownego użycia oraz recyklingu. Przyjęta przez Parlament Europejski nowelizacja dyrektywy odpadowej 2008/98/WE wprowadzi obowiązek ustanowienia w całej Wspólnocie systemu ROP na tekstylia.
Treść aktu została kilka miesięcy wcześniej uzgodniona z Radą UE. Oba organy prawodawcze będą musiały złożyć podpisy pod nową dyrektywą, zanim ta zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Od dnia wejścia w życie nowych przepisów, państwa członkowskie będą miały 20 miesięcy na dokonanie transpozycji i dodatkowe 10 miesięcy (czyli łącznie 2,5 roku) na uruchomienie systemów ROP dla tekstyliów.
Zgodnie z założeniami nowelizacji, firmy wprowadzające tekstylia i obuwie będą ponosiły koszty selektywnej zbiórki, sortowania, przygotowania do ponownego użycia oraz recyklingu odpadów tekstylnych i odpadów z obuwia. Jak wskazują prognozy UE, większość wkładów finansowych producentów będzie przeznaczana na działania mające na celu zapobieganie powstawaniu odpadów i przygotowanie do ponownego użycia.
Kogo obejmie ROP na tekstylia? Zakres podmiotowy rozszerzonej odpowiedzialności producenta
Obowiązkami wynikającymi z ROP będą objęci wszyscy producenci wyrobów włókienniczych, wyrobów zawierających materiały włókiennicze oraz wyrobów obuwniczych. Z uwagi na brak wcześniejszych uregulowań, nowelizacja dyrektywy odpadowej wprowadzi definicję takiego producenta.
Za producenta wyrobów włókienniczych uważa się każdego wytwórcę, importera, dystrybutora albo inną osobę fizyczną lub prawną, która:
- wytwarza tekstylia lub obuwie pod własną nazwą,
- zleca zaprojektowanie lub wytworzenie tekstyliów lub obuwia i wprowadza je na rynek pod własną nazwą,
- odsprzedaje tekstylia lub obuwie wytworzonej przez inny podmiot i nieoznaczone nazwą ani znakiem towarowym,
- sprzedaje tekstylia i obuwie bezpośrednio użytkownikom końcowym za pomocą umów zawieranych na odległość.
Dyrektywa umożliwia państwom członkowskim utworzenie systemów ROP również w odniesieniu do materaców. Z obowiązków wynikających z ROP wyłączeni będą natomiast: samozatrudnieni krawcy wytwarzający tekstylia na zamówienie, wprowadzający tekstylia używane, naprawiane, upcyclingowane itp. oraz producenci wyrobów włókienniczych powstałych z odpadów tekstylnych.
Nowe obowiązki i nowe podmioty – ROP na tekstylia stworzy przestrzeń dla działalności nowych organizacji odpowiedzialności producenta
Producenci objęci systemem ROP na tekstylia będą mogli realizować swoje obowiązki za pośrednictwem organizacji odpowiedzialności producenta. Nowelizacja dyrektywy odpadowej dopuszcza działanie wielu organizacji (również państwowych) w jednym państwie członkowskim.
W preambule nowelizacji wyraźnie wskazano:
„państwa członkowskie zachęca się do rozważenia możliwości dopuszczenia wielu organizacji odpowiedzialności producentów, ponieważ konkurencja między nimi może przynieść korzyści konsumentom, zwiększyć innowacyjność, obniżyć koszty, usprawnić selektywną zbiórkę tekstyliów i zapewnić producentom większy wybór podmiotów, z którymi mogą zawierać umowy.”
Zadaniem organizacji odpowiedzialności producenta będzie głównie tworzenie systemów zbiórki i zagospodarowania odpadów tekstylnych. Nowelizacja definiuje tę działalność jako:
organizację pod względem finansowym lub finansowym i operacyjnym wypełniania obowiązków w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta.
Oprócz tego organizacje będą mogły przejmować nałożone na producentów tekstyliów obowiązki informacyjne, do których należą przekazywanie informacji i prowadzenie kampanii informacyjnych na temat zrównoważonej konsumpcji, zapobiegania powstawaniu odpadów, ponownego użycia, przygotowania do ponownego użycia, w tym naprawy, recyklingu, innego odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów z tekstyliów i obuwia. Wygląda więc na to, że ROP rozwiąże liczne problemy gmin i ich mieszkańców związane z obowiązkiem selektywnej zbiórki tekstyliów.
Co ważne, producenci ani organizacje nie będą musiały osiągać procentowych poziomów zbierania, przygotowania do ponownego użycia ani recyklingu, a przynajmniej tak będzie do 2029 r. W treści nowelizacji zastrzeżono bowiem, że do końca 2029 r. Komisja Europejska może wyznaczyć cele w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów tekstylnych, ich zbierania, przygotowania do ponownego użycia oraz recyklingu.
Zobacz też: Współczesne wyzwania w recyklingu tekstyliów – rozmowa z Barbarą Kądziela z WWF Polska >>
Ekomodulacja opłat w ROP na tekstylia
Projektowany system ROP przewiduje wprowadzenie ekomodulacji opłat, która będzie premiowała producentów wytwarzających tekstylia wysokiej jakości. Wysokość opłat ma być modulowana w zależności od wpływu danego produktu na środowisko, jego możliwości recyklingu, trwałości, obecności substancji niebezpiecznych oraz zawartości materiałów pochodzących z recyklingu.
Szczegółowe kryteria ustalania stawek opłaty produktowej za tekstylia zostaną sprecyzowane w aktach wykonawczych Komisji. Wiadomo jednak, że będą one dostosowane do kategorii produktów oraz aktualnego stanu wiedzy technicznej. Jak zaznaczono w komunikacie prasowym PE, ustalając wysokość opłat państwa członkowskie powinny również uwzględnić zjawiska fast fashion i ultra fast fashion.
Producenci będą wnosić opłaty z tytułu ROP organizacjom odpowiedzialności producenta działającym w państwie członkowskim, do którego dany producent wprowadza swoje tekstylia. Jak podkreśla UE, wynika to z faktu, że to w tym państwie produkty tekstylne prawdopodobnie staną się odpadami. Jednocześnie dyrektywa zakłada stworzenie mechanizmów zapobiegających naliczaniu opłat za tekstylia, za które producent wniósł już opłaty w innym państwie członkowskim.
Dlaczego tekstylia? Motywy ustanowienia systemu ROP na wyroby włókiennicze i obuwie
W preambule nowelizacji sektor tekstylny został określony jako jeden z najbardziej zasobochłonnych i powodujących negatywne skutki dla środowiska. Organy UE wskazały również, że firmy z tego sektora często nie przestrzegają zasad gospodarki odpadowej oraz hierarchii postępowania, która na pierwszym miejscu stawia zapobieganie powstawaniu odpadów.
Czytaj też: Polski e-commerce modowy tonie w odpadach z plastikowych toreb >>
Obecnie większość tekstyliów nie jest projektowana z myślą o recyklingu i cyrkularności, a aż 78% wymaga rozdzielenia surowców przed ich przetworzeniem. W rezultacie recyklingowi poddawane jest mniej niż 1% ze 12,6 mln ton odpadów odzieżowych generowanych każdego roku w UE. Celem nowelizacji jest stworzenie gospodarki opartej na zbieraniu, sortowaniu, ponownym użyciu, przygotowaniu do ponownego użycia i recyklingu, w szczególności recyklingu włókno-do-włókna (ang. fiber-to-fiber), a także zachęcenie producentów do projektowania tekstyliów i obuwia zgodnych z zasadami cyrkularności.
Źródła:
- Parlament przyjmuje nowe przepisy UE o ograniczeniu marnowania żywności i tekstyliów, https://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20250905IPR30172/parlament-przyjmuje-przepisy-ue-o-ograniczeniu-marnowania-zywnosci-i-tekstyliow
- Treść przyjętej dyrektywy: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-6978-2025-REV-2/pl/pdf