Net zero 2050 zagrożone? Unia Europejska może nie osiągnąć celu neutralności klimatycznej

Unia Europejska może nie zdążyć osiągnąć neutralności klimatycznej do 2050 roku – ostrzega WWF. Zdaniem ekspertów, obecne tempo działań jest niewystarczające, a brak zaawansowanych technologii i skomplikowana sytuacja na arenie międzynarodowej skutkują poważnymi trudnościami w realizacji tego ambitnego celu. W Polsce droga do dekarbonizacji może być jeszcze bardziej wyboista, a koszt transformacji może wynieść od 4,5 do 5% PKB.

– Obecne tempo zmian nie wystarczy, aby do 2050 r. Unia Europejska osiągnęła neutralność emisyjną – mówi Mirosław Proppe, prezes World Wide Fund for Nature (WWF) Polska. – Moim zdaniem dzisiaj mamy technologie, które wystarczą nam na osiągnięcie jedynie 70 proc. tego celu.

Zdaniem prezesa WWF w dążeniu do ambitnego celu UE nie pomaga też polityka antyklimatyczna prowadzona przez administrację Donalda Trumpa. Obserwując wydarzenia zza oceanu, w tym wystąpienie USA z Porozumienia Paryskiego, wiele osób może odwrócić się od działań proekologicznych.

– Przy braku dekarbonizacji świat jest na drodze do zwiększenia globalnego ocieplenia o 3 stopnie Celsjusza do 2100 r. […] Zainwestowanie zaledwie 2 proc. globalnego PKB ograniczyłoby ocieplenie do poziomu poniżej 2 stopni Celsjusza i umożliwiłoby dostosowanie się do większości jego konsekwencji – podsumował Mikołaj Troczyński z Fundacji WWF Polska. Ekspert powołał się przy tym na dane z marcowego raportu firmy Boston Consulting Group.

Osiągnięcie neutralności klimatycznej w 2050 r. wymagałoby zwiększenia nakładów na inwestycje w czyste technologie do 28 bilionów EUR, czyli do 4% unijnego PKB. Co ważne, ograniczeniem nie są tylko braki finansowe, ale też stan rozwoju technologicznego. Jak podkreśla Proppe, technologie potrzebne do wypełnienia 30-procentowej luki są obecnie w fazie testowej, a ich wdrożenie będzie możliwe dopiero w bardzo odległym terminie.

Zgodnie z szacunkami ekspertów WWF, polska droga do dekarbonizacji będzie jeszcze bardziej kosztowna niż transformacja całej UE. Według różnych źródeł osiągnięcie neutralność klimatycznej do 2050 r. wymagałoby wzrostu nakładów na dekarbonizację do 4,5-5% PKB. Mikołaj Troczyński zaznacza jednak, że uwolnienie się od węgla mogłoby zwiększyć PKB Polski o minimum 4%. Inwestycja wydaje się więc uzasadniona, tym bardziej, że pozostanie przy węglu może kosztować ponad 2 biliony złotych.

Neutralność klimatyczna, zwana też neutralnością emisyjną lub net zero, oznacza zachowanie równowagi pomiędzy emisjami CO2 do atmosfery a pochłanianiem CO2 z atmosfery. Celem takiego bilansowania emisji jest redukcja zanieczyszczenia środowiska poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

W dążeniu do neutralności klimatycznej najczęściej wykorzystuje się 2 mechanizmy: kompensowanie emisji (tzw. offset węglowy) oraz stosowanie pochłaniaczy dwutlenku węgla. Kluczowymi naturalnymi pochłaniaczami CO2 z atmosfery są lasy, oceany i gleba. Szacuje się, że są one w stanie pochłonąć pomiędzy 9,5 a 11 gigaton CO2 rocznie. Jak wynika z danych za 2021 r., jest to jedynie kropla w morzu potrzeb – roczna globalna emisja za 2021 r. wyniosła aż 37,8 gigaton CO2.

Unia Europejska chce osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r. Pierwszym przystankiem na drodze do tego celu jest ograniczenie emisji o co najmniej 55% do 2030 r. (tzw. pakiet Fit for 55). Zakłada on sięganie po tzw. low hanging fruits – priorytetowe traktowanie szybkich i przewidywalnych sposobów redukcji emisji przy jednoczesnym zwiększeniu roli naturalnych pochłaniaczy. Kolejnym krokiem jest osiągnięcie 90-procentowej redukcji emisji do roku 2040. W obu przypadkach punktem odniesienia przy dokonywaniu wyliczeń jest poziom emisji z roku 1990.

Celem UE jest usprawnienie wykorzystywania lasów jako naturalnych pochłaniaczy. Samo to jednak nie wystarczy – konieczne jest również podjęcie szeregu działań, które pomogą skompensować emisje.

Zeroemisyjność do 2050 r. to cel wynikający z unijnego prawodawstwa – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 zobowiązuje wszystkie instytucje unijne oraz państwa członkowskie do podjęcia środków niezbędnych do zbilansowania emisji i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Net zero jest też kluczowym założeniem europejskiego Zielonego Ładu i wpisuje się w postanowienia traktatów międzynarodowych, zwłaszcza Porozumienia Paryskiego.

A co po 2050 r.? Jak czytamy w rozporządzeniu, po osiągnięciu neutralności klimatycznej celem UE będą ujemne emisje. Podobnie jak w przypadku net zero 2050, cel ten ma być realizowany głównie dzięki wzmacnianiu roli naturalnych pochłaniaczy przy jednoczesnym ograniczaniu istniejących emisji.

Odtwarzanie ekosystemów pomogłoby utrzymać naturalne pochłaniacze, zarządzać nimi i je wzmacniać, a także propagować różnorodność biologiczną i jednocześnie walczyć ze zmianą klimatu. Ponadto dzięki potrójnej roli, jaką pełnią, a mianowicie pochłanianiu, magazynowaniu i zastępowaniu, lasy przyczyniają się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, a jednocześnie zapewniają dalszy wzrost lasów i świadczenie wielu innych usług.

Źródła:

1. Unia Europejska nie osiągnie neutralności emisyjnej do 2050 r., https://portalkomunalny.pl/unia-europejska-nie-osiagnie-neutralnosci-emisyjnej-do-2050-r-581244/
2. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32021R1119