Ekomodulacja w rozporządzeniu PPWR – jak będą wyglądać modulowane opłaty opakowaniowe?

Rozporządzenie PPWR jest pierwszym wspólnotowym aktem prawnym, który wprowadza mechanizm ekomodulacji. Od 1 stycznia 2030 r. państwa członkowskie mają obowiązek stosować modulowane opłaty w odniesieniu do wszystkich opakowań i produktów w opakowaniach. Co obecnie wiemy o ekomodulacji?

PPWR: obowiązkowa ekomodulacji, fakultatywne kryteria

Ekomodulacja jest mechanizmem, który uzależnia wysokość opłat z tytułu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP, ang. EPR) od wpływu, jaki dany produkt lub opakowanie wywiera na środowisko. Pod pojęciem wpływu na środowisko kryją się różne kryteria, na podstawie których ustalane są stawki opłat. Rozporządzenie PPWR przewiduje obowiązek modulowania wkładów finansowych producentów w oparciu o kryterium przydatności opakowań do recyklingu. Jest to wymóg minimalny, który musi być stosowany przez państwa członkowskie już od 1 stycznia 2030 r. 5 lat później do oceny wydajności recyklingu dołączy również obowiązkowa ocena poddawania recyklingowi na dużą skalę.

Rozporządzenie PPWR przewiduje możliwość stosowania dodatkowych kryteriów ekomodulacji. Unijny system modulowanych opłat więc może uwzględniać:

• zawartość materiału pochodzącego z recyklingu,
• możliwość ponownego użycia opakowania,
• obecność substancji niebezpiecznych,
• inne kryteria, o ile są zgodnie z dyrektywą 2008/98/WE.

Jeśli kryteria te zostaną wykorzystane do opracowania wspólnotowego systemu ekomodulacji, przedsiębiorcy wprowadzający opakowania i produkty w opakowaniach będą potrzebowali wysokiej jakości surowców wtórnych, np. wytwarzanych w procesie Recycled-Resource.

Preambuła rozporządzenia PPWR wyraźnie zaznacza, że kryteria obowiązujące w poszczególnych państwach UE powinny zostać ujednolicone. Co ważne, zharmonizowane będą wyłącznie same kryteria, a nie stawki opłat za wprowadzanie opakowań. Wnoszone przez producentów opłaty mają bowiem pokrywać koszty związane z selektywną zbiórką, transportem i przetwarzaniem odpadów opakowaniowych, etykietowaniem pojemników na odpady opakowaniowe, przeprowadzania analiz składu odpadów zmieszanych oraz realizacją obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych, a te mogą być różne w różnych państwach członkowskich.

Wysokość opłat uzależniona od klasy wydajności recyklingu

Od 1 stycznia 2030 r. wszystkie opakowania wprowadzane na wspólnotowy rynek będą przechodziły ocenę możliwości recyklingu, która umożliwi przypisanie ich do jednej z klas wydajności recyklingu:

• klasa A – ocena 95% lub wyższa,
• klasa B – ocena 80% lub wyższa,
• klasa C – ocena 70% lub wyższa,
• technicznie niezdatne do recyklingu – ocena poniżej 70%.

Opłaty z tytułu rozszerzonej odpowiedzialności producenta będą modulowane zgodnie z tą klasyfikacją, tj. opakowania z klasy A będą objęte najniższą stawką opłaty, a z klasy C najwyższą. Opakowania niespełniające wymogów klas wydajności recyklingu, które uzyskały ocenę poniżej 70%, nie będą mogły trafić na rynek. W ten sposób UE chce zachęcić wytwórców i wprowadzających do ekoprojektowania opakowań. Za przeprowadzanie oceny możliwości recyklingu odpowiedzialny będzie wytwórca opakowania, który będzie musiał również sporządzać pisemną deklarację zgodności dla każdego rodzaju opakowania.

Rozporządzenie PPWR wyraźnie wskazuje, że wprowadzający nie mogą zostać zwolnieni z obowiązku wnoszenia opłat opakowaniowych – oznacza to, że żadne opakowania, nawet spełniające najwyższe standardy przydatności do recyklingu, nie będą objęte stawką zerową.

Kryteria oceny przydatności do recyklingu według PPWR

W załączniku do rozporządzenia PPWR zawarty jest niewyczerpujący wykaz parametrów, na podstawie których ustalone zostaną kryteria projektowania z myślą o recyklingu:

• dodatki – ich obecność może przyczyniać się do nieprawidłowego sortowania odpadów w sortowni oraz zanieczyszczać uzyskane surowce wtórne,
• etykiety – ocenie będą podlegać m.in. materiał wykonania etykiety, wpływ wielkości etykiety na proces sortowania odpadu z opakowania oraz rodzaj zastosowanego kleju lub spoiwa,
• opaski – opaski pokrywające znaczną część opakowania, trudne do oddzielenia i wykonane z materiału innego niż opakowanie mogą utrudniać sortowanie odpadów oraz ich recykling,
• zamknięcia i inne małe elementy opakowań – mogą utrudniać sortowanie i recykling, jeśli nie są wykonane z tego samego materiału, co opakowanie; ponadto nieprzymocowane elementy mogą zwiększać zaśmiecenie i zaginąć na etapie sortowania bądź recyklingu,
• spoiwa – nie powinny wpływać na możliwość oddzielenia mocowanych elementów od opakowania; obecność spoiw niezmywalnych może zanieczyścić odzyskiwane surowce,
• barwniki – mocno barwione opakowania z papieru i tworzyw sztucznych bywają trudne w sortowaniu i negatywnie wpływają na jakość surowców wtórnych,
• skład materiałowy – preferowane są monomateriały albo połączenia materiałów, które są łatwe w oddzieleniu i nie wpływają na proces odzysku,
• bariery i powłoki – mogą utrudniać recykling, dlatego preferowane będą bariery i powłoki zapewniające wysoki odzysk surowców,
• farby drukarskie, lakiery, sposób zadruku i nanoszenia kodów – farby i lakiery mogą uniemożliwiać recykling, zanieczyszczać surowiec albo pogorszyć przejrzystość strumienia recyklingu,
• łatwość opróżniania – opakowanie powinno nadawać się do zupełnego opróżnienia,
• łatwość demontażu – rozumiana jako możliwość łatwego rozdzielenia elementów składowych wykonanych z różnych materiałów.

Czytaj też: Jakich opakowań chcą konsumenci? Poznaj kluczowe wnioski z raportu EKObarometru >>

Ponadto od 2030 r. wszystkie opakowania muszą być:

• zdatne do recyklingu w opłacalny sposób,
• projektowane z myślą o recyklingu materiałów,
• zbierane selektywnie i sortowane z przeznaczeniem do konkretnych strumieni odpadów,
• bez wpływu na możliwość recyklingu innych strumieni odpadów

Opracowaniem szczegółowych kryteriów projektowania z myślą o recyklingu zajmie się Komisja Europejska, uwzględniając normy stworzone przez europejskie organizacje normalizacyjne. Kryteria te będą następnie wykorzystane do opracowania metodologii obliczeń decydujących o poszczególnych klasach wydajności recyklingu. Zarówno kryteria, jak i metodologię poznamy nie później niż 1 stycznia 2028 r. – w tym terminie KE wyda odpowiednie akty delegowane, które będą uzupełnieniem przepisów rozporządzenia PPWR.

Zaostrzenie kryteriów: recykling skali i zakaz wprowadzania opakowań klasy C

Od 1 stycznia 2035 r. opakowania wprowadzane na wspólnotowy rynek muszą być nie tylko zdatne do recyklingu, ale też poddawane recyklingowi na dużą skalę. Recykling skali stanie się kolejnym kryterium, w oparciu o które będą modulowane opłaty z tytułu ROP. Akty wykonawcze ustanawiające metodologię oceny poddawania recyklingowi na dużą skalę zostaną wydane najpóźniej 1 stycznia 2030 r. Rozporządzenie PPWR zakłada, że dla każdego z materiałów opakowaniowych zostanie opracowana oddzielna metodyka.

Na ten moment wiemy, że w latach 2035-2037 nadal będzie obowiązywała trójstopniowa klasyfikacja wydajności recyklingu – zmienią się jedynie jej kryteria. Oprócz wyżej wymienionych parametrów, premiowane będą opakowania, które można poddać recyklingowi z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury oraz sprawdzonych metod i technologii. Pod uwagę będą brane metody i technologie, które są w stanie zapewnić na poziomie całej UE recykling 30% lub więcej masy odpadów opakowaniowych z drewna oraz 55% lub więcej masy odpadów opakowaniowych z innych materiałów. Dokładne progi dla każdego z materiałów będą pokrywały się z celami w zakresie recyklingu ustalonymi w rozporządzeniu.

Od 1 stycznia 2038 r. kryteria oceny pozostaną takie same (mogą zmienić się jednak minimalne progi dla poszczególnych opakowań i materiałów opakowaniowych). Z katalogu opakowań zdatnych do recyklingu zostaną jednak usunięte opakowania spełniające wymogi klasy C. Oznacza to, że wszystkie wprowadzane na unijny rynek opakowania będą musiały uzyskać ocenę wydajności recyklingu 80% lub wyższą (co odpowiada klasie B lub wyższej). Pozostałe opakowania zostaną zakazane.